Lleihau gwastraff plastig untro

Roedd ein hymchwil yn sail ar gyfer newid polisi Llywodraeth y DU o godi tâl am fagiau plastig defnydd untro a chwpanau coffi untro.

Mae lleihau gwastraff plastig untro yn broblem sy’n galw am newid ymddygiad eang ymhlith y cyhoedd gyda chefnogaeth deddfwriaeth effeithiol.

Bu ymchwil dan arweiniad yr Athro Wouter Poortinga o'r Ysgol Seicoleg ac Ysgol Pensaernïaeth Cymru yn mesur effaith bagiau plastig a chwpanau coffi untro a'r graddau roedd y cyhoedd yn barod i dalu amdanynt. Dyma'r ymchwil gyntaf i nodi cefnogaeth gynyddol gan y cyhoedd i'r taliadau yn ogystal â'u hawydd cynyddol am newidiadau polisi cysylltiedig eraill.

Roedd yr ymchwil yn sail i newidiadau polisi gan Lywodraethau Cymru, yr Alban a'r DU, a arweiniodd at godi tâl am fagiau plastig a chwpanau coffi untro. Llwyddodd hefyd yn uniongyrchol i atal 9.4 miliwn o gwpanau coffi untro cwmnïau arlwyo rhag mynd i safleoedd tirlenwi ac roedd yn ddylanwadol iawn yn y trafodaethau cenedlaethol ar blastigau untro a phecynnu.

Deilliannau ymchwil allweddol

Sail ar gyfer newid polisi Llywodraeth y DU ar godi tâl am blastigau untro
Atal 9.4 miliwn o gwpanau coffi untro rhag mynd i safleoedd tirlenwi
Dylanwadol iawn yn y trafodaethau cenedlaethol ar blastigau untro

Ymchwil sylfaenol

Yn aml nid yw gwastraff plastig yn dadelfennu a gall bara am ganrifoedd mewn safleoedd tirlenwi neu fel sbwriel yn yr amgylchedd naturiol. Yn ei dro, mae hyn yn llygru pridd, afonydd a chefnforoedd, gan niweidio anifeiliaid sy'n byw yn y cynefinoedd hynny. Roedd ein hymchwil ar yr her gymdeithasol sylweddol hon yn cynnwys nifer o brosiectau ymchwil cydgysylltiedig ar godi tâl am fagiau siopa a chwpanau coffi.

Bagiau plastig untro

Yn 2011 cafodd y tîm ymchwil gyllid gan Lywodraeth Cymru i werthuso cyflwyno'r tâl am fagiau siopa yng Nghymru. Yr ymchwil oedd yr astudiaeth maes gyntaf dan reolaeth yn edrych ar effeithiau codi tâl am fagiau siopa o ran ymddygiad ac agweddau. Dangosodd y canlyniadau fod y tâl yn lleihau'r defnydd o fagiau plastig yn sylweddol a bod y polisi wedi dod yn fwy poblogaidd ar ôl cael ei gyflwyno.

Yn 2015 newidiwyd y gyfraith yn Lloegr, gyda siopau'n gorfod codi 5c am bob bag plastig untro. Gyda chyllid ESRC, roedd y tîm ymchwil yn gallu ymchwilio i effaith y tâl am fagiau plastig ar ymddygiad ac agweddau yn Lloegr, a hefyd ddefnyddio data Understanding Society i edrych ar effeithiau tymor hir y tâl am fagiau siopa yng Nghymru.

Un canfyddiad allweddol oedd tystiolaeth o 'orlifo polisi', gyda phobl nid yn unig yn fwy cefnogol i'r tâl am fagiau ar ôl iddo gael ei gyflwyno, ond hefyd yn fwy cefnogol i daliadau eraill i leihau gwastraff plastig.

Cwpanau coffi untro

Arweiniodd canlyniadau’r prosiect bagiau plastig at gydweithrediad rhwng Prifysgol Caerdydd a Bewley’s – un o gwmnïau te a choffi blaenllaw Iwerddon. Cynhaliwyd yr astudiaeth mewn deuddeg safle ledled y DU a reolir gan yr arlwywr contract Bartlett Mitchell, a phedair prifysgol yn y DU rhwng Medi a Rhagfyr 2016.

Canfu'r ymchwil y byddai modd cael lleihad o rhwng 50 a 300 miliwn yn y nifer o gwpanau coffi untro bob blwyddyn trwy gyflwyno mesurau hawdd eu gweithredu, megis caffis yn cynnig cymhellion ariannol a chwpanau eraill y gellid eu hailddefnyddio. Un canfyddiad allweddol oedd bod tâl o 25c ar gwpanau untro'n cynyddu’r defnydd o gwpanau y gellir eu hailddefnyddio, ond nad yw gostyngiad ar gwpanau y gellir eu hailddefnyddio yn gwneud hynny.

Dolenni cysylltiedig

Yr Athro Wouter Poortinga - Arweinydd ymchwil

Gwneud gwahaniaeth

Dylanwadodd yr ymchwil ar bolisi, lleihaodd yn uniongyrchol wastraff cwmnïau coffi ac arlwyo yn y DU ac Iwerddon, a dylanwadodd ar y drafodaeth gyhoeddus ynghylch taliadau amgylcheddol.

Influencing policy

Dylanwadu ar bolisïau

Roedd yr ymchwil yn allweddol o ran llywio newidiadau mewn deddfwriaeth - rhai o’r polisïau a’r ymchwiliadau y dylanwadodd arnynt oedd:

Ymchwiliad Bagiau Plastig y Pwyllgor Archwilio Amgylcheddol
Deddf Amgylchedd Cymru 2016
Ymchwiliad y Pwyllgor Archwilio Amgylcheddol, Pecynnu Tafladwy: Cwpanau Plastig a Photeli Plastig: Mis Hydref 2017
Bil Economi Gylchol yr Alban

Newidiadau amgylcheddol

Nododd yr ymchwil gydweithredol gyda Bewley's gyfres o newidiadau syml y gallai cadwyni coffi eu rhoi ar waith i leihau'r defnydd o gwpanau untro. O ganlyniad, cadarnhaodd Bewley's:

Gostyngiad o 30% yng ngwerthiant cwpanau untro ers cwblhau’r ymchwil yn 2016, gan arbed tua 9.4 miliwn o gwpanau’r flwyddyn rhag mynd i safleoedd tirlenwi
Arbedodd un cwmni, Bartlett Mitchell, y defnydd o 500,000 o gwpanau untro
Cadarnhaodd data a ddarparwyd gan y pedair prifysgol a gyflwynodd y dreth ar gwpanau untro fod 250k o gwpanau eraill wedi'u harbed rhag mynd i safleoedd tirlenwi o fewn blwyddyn yn unig.

Codi ymwybyddiaeth y cyhoedd ac ysgogi ymateb y diwydiant

Adroddwyd yn eang ar ganlyniadau’r ymchwil yn y cyfryngau cenedlaethol a rhyngwladol, gyda thros 200 eitem yn cyrraedd 54% o oedolion y DU rhwng 29 Medi a 31 Hydref 2016
Mae 90% o siopwyr yn Lloegr bellach yn defnyddio eu bagiau siopa eu hunain, i fyny o 70% cyn cyflwyno’r ardoll
Cafwyd cynnydd o ddeg gwaith yn nifer y Chwiliadau Google am “reusable coffee cups” ar unwaith o'i gymharu â'r lefelau cyn cyhoeddi, ac ers hynny mae'r nifer wedi aros bedair gwaith yn fwy ers dros ddwy flynedd.