Mae therapi arbed golwg o'r enw therapi croesgysylltu’r cornbilen wedi'i gymeradwyo'n ddiweddar gan Lywodraeth Cymru i’w defnyddio i drin cleifion mor ifanc ag 11 oed sy’n dioddef o gyflwr Ceratoconws.

Cyflwr sy'n achosi i'r cornbilen deneuo, gwanhau a bolio tuag allan gan arwain at astigmatiaeth ddifrifol, afreolaidd yw Ceratoconws. Defnyddir therapi croesgysylltu’r cornbilen i wneud y gornbilen yn fwy gwydn ac i atal y ceratoconws rhag gwaethygu.

Mae’r Dr Sally Hayes a'r Athro Keith Meek o'r Ysgol Optometreg a Gwyddorau'r Golwg ym Mhrifysgol Caerdydd wedi bod ar flaen y gad o ran ymchwil therapi croesgysylltu’r cornbilen; maen nhw’n gyd-sylfaenwyr Consortiwm y DU ar gyfer croesgysylltu, sef fforwm ar gyfer offthalmolegwyr, optegwyr a gwyddonwyr golwg sydd wedi ymrwymo i ddatblygu a hyrwyddo’r therapi.

Yn 2013, cymeradwywyd y therapi gan y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal (NICE), a daeth yn therapi roedd posib ei derbyn drwy’r GIG yn Lloegr a'r Alban. Fodd bynnag, ni chafodd ei chymeradwyo yng Nghymru gan fod adolygiad o'r therapi a gynhaliwyd ar ran Llywodraeth Cymru o'r farn bod y dystiolaeth ynghylch ei heffeithiolrwydd yn annigonol ar y pryd.

Yn gynharach eleni, cynhaliodd Technoleg Iechyd Cymru (HTW), sefydliad a ariennir gan Lywodraeth Cymru sy'n gweithio i wella technoleg iechyd, ail-adolygiad o effeithiolrwydd a chost-effeithiolrwydd therapi croesgysylltu’r cornbilen ar gyfer plant ac oedolion â cheratoconws sy’n gwaethygu.

Daeth HTW i'r casgliad wedi hynny fod 'y dystiolaeth o blaid defnyddio therapi croesgysylltu’r cornbilen (CXL) fel triniaeth arferol ar gyfer trin plant ac oedolion sy’n dioddef o geratoconws sy’n gwaethygu'.

Bwrdd Iechyd Bae Abertawe yw'r cyntaf yng Nghymru i fod yn cynnig y driniaeth drwy’r GIG, ond mae tair canolfan arall ar gyfer therapi croesgysylltu’r cornbilen, yn y gogledd, y de-ddwyrain a'r de-orllewin, ar y gweill fel bod driniaeth ar gael yn haws i gleifion.

Dywedodd Dr Sally Hayes, a fu'n arbenigwr annibynnol yn y broses o adolygu HTW: "Bydd gallu derbyn therapi croesgysylltu’r cornbilen trwy’r GIG yng Nghymru, yn gwella bywydau cleifion sydd â cheratoconws yn sylweddol. Croesgysylltu’r cornbilen yw’r unig ffordd o atal ceratoconws sy’n gwaethygu rhag gwneud hynny, ond mae'r driniaeth hefyd yn helpu cleifion drwy sicrhau na fydd yn rhaid iddynt gael llawdriniaeth trawsblannu cornbilen, sy'n llawdriniaeth fawr."

Yn adroddiad terfynol HTW, cydnabuwyd cyfraniad Consortiwm y DU ar gyfer Croesgysylltu’r Cornbilen, i'r broses ymgynghori fel a ganlyn: 'Ar ôl ymgynghori ag Optometreg Cymru a Chonsortiwm y DU ar gyfer Croesgysylltu’r Cornbilen, cytunodd HTW ei bod yn briodol cyhoeddi Canllawiau wedi'u diweddaru, oherwydd newidiadau sylweddol i'r dystiolaeth oedd ar gael ers cyhoeddi'r Canllawiau gwreiddiol'.

Mae dyfarnu grant 5 mlynedd, gwerth £2.4 miliwn gan y Cyngor Ymchwil Feddygol i'r Athro Keith Meek, yr Athro Andrew Quantock, Dr Sally Hayes a Dr James Bell ar gyfer astudiaeth raddfa fawr ar y gornbilen wedi helpu i sicrhau bod Ysgol Optometreg a Gwyddorau'r Golwg Prifysgol Caerdydd, ar y cyd â Chonsortiwm y DU ar gyfer Croesgysylltu, yn parhau i chwarae rhan ryngwladol flaenllaw yn y gwaith o ddatblygu gwell triniaethau ar gyfer ceratoconws a chlefydau eraill sy’n effeithio’r cornbilen.

Mae Uned Ymchwil Golwg Syndrom Down Prifysgol Caerdyddwedi ennill gwobr academaidd fwyaf clodfawr y DU – gwobr Pen-blwydd y Frenhines – am ei hymchwil arloesol a’i thriniaethau ar gyfer problemau golwg mewn plant sydd â syndrom Down.

Dyfernir y gwobrau bob dwy flynedd i brifysgolion a cholegau ledled y Deyrnas Unedig am waith o ragoriaeth arbennig.

Wrth sôn am y wobr, dywedodd Dr Maggie Woodhouse, Pennaeth yr Uned Ymchwil Golwg Syndrom Down: "Mae cael y gydnabyddiaeth yma yn anrhydedd aruthrol. Mae'n adlewyrchu ymroddiad ac ymchwil unigryw ein staff sy'n gwbl ymrwymedig i deilwra a gwella gofal llygaid i blant â syndrom Down. Mae gallu gwella eu cyfleoedd dysgu ac addysgol, yn ogystal â rhoi’r cyfle iddyn nhw ffynnu a gwireddu eu potensial llawn, yn brofiad gwerth chweil."

Mae plant sydd â syndrom Down yn fwy tebygol o ddioddef anhwylderau llygaid a golwg na phlant sy’n datblygu mewn modd arferol. Rhaid iddynt gael profion golwg rheolaidd ac maent yn fwy tebygol o fod angen sbectol a chymhorthion yn y dosbarth ar gyfer diffygion golwg. Cyn sefydlu'r Uned Ymchwil Golwg Syndrom Down, prin iawn oedd y ddealltwriaeth o’r problemau golwg penodol hyn. Roeddent yn cael eu camddehongli ac nid oeddent yn cael eu canfod. O ganlyniad, sefydlwyd yr Uned, mewn ymateb uniongyrchol i'r diffyg ymchwil yn y maes. Mae bellach ar flaen y gad o ran ymchwil yn y maes.

Mae darganfyddiadau’r Uned, sy’n newid bywydau, megis y broses sy’n cywiro gwallau mewn methiannau babanod nodweddiadol yn y rheiny sydd â syndrom Down, a manteision sbectol ddeuffocal i’w cyflyrau, wedi ffurfio sail uniongyrchol i ganllawiau cenedlaethol a rhyngwladol ar ofalu am eu golwg. Mae’r ymchwil hefyd wedi llywio hyfforddiant ar gyfer optometryddion yn ogystal â newid y ffordd y mae’r rhai sy’n gweithio gyda phobl ifanc sydd â syndrom Down, ac sy’n eu haddysgu, yn sefydlu’r amgylchedd dysgu.

Dysgwch fwy am yr Uned Ymchwil Golwg Syndrom Down.

Dim ond ambell enghraifft o waith arloesol yr Uned yw'r newidiadau i'r profion golwg, y dulliau addysgu a’r adnoddau ar gyfer plant sydd â syndrom Down.

Ers 1992, mae'r uned wedi ffurfio unig garfan hydredol y byd o bobl ifanc sydd â syndrom Down. Ar hyn o bryd, mae dros 250 o blant ac oedolion ifanc o bob rhan o’r DU yn cymryd rhan yn ei hastudiaethau, yn amrywio o 1 i 25 mlwydd oed. Mae golwg a datblygiadau cyffredinol pob unigolyn wedi’i fonitro gan yr Uned dros amser, gan wneud y grŵp hwn a’i ddata yn unigryw; dyma’r gronfa ddata mwyaf o'i math yn y byd.

Hefyd, yr Uned yw’r unig ganolfan addysgu optometreg yn y DU sy'n cynnwys cwrs pwrpasol uniongyrchol mewn optometreg anghenion arbennig fel rhan o'r cwricwlwm israddedig.

Dros y blynyddoedd nesaf, mae aelodau o'r Uned yn bwriadu troi eu sylw at weithredu gwasanaeth gofal llygaid arbennig mewn ysgolion yng Nghymru, drwy ddarparu’r hyfforddiant ar gyfer yr optometryddion a fydd yn cymryd rhan. Maent hefyd, drwy gydweithio a phartneriaid, yn anelu at sefydlu gwasanaeth tebyg yn nhair gwlad arall y DU.

Dywedodd Carol Boys, Prif Weithredwr, y Gymdeithas Syndrom Down: "Rydw i wrth fy modd i glywed bod yr Uned Ymchwil Golwg Syndrom Down wedi cael cydnabyddiaeth drwy'r wobr hon am eu gwaith arloesol. Mae Maggie a'i chydweithwyr wedi gwneud gwahaniaeth enfawr i fywydau llawer iawn o bobl gyda syndrom Down, yn bersonol, drwy eu hymchwil, a thrwy eu rhaglen addysgu hefyd."

Mae nifer yr achosion o fyopia yn cynyddu'n gyflym yn fyd-eang, sy'n effeithio ar un ym mhob tri o bobl yn y DU.

Mae ymchwilwyr o Brifysgolion Caerdydd a Bryste wedi dyfeisio prawf a allai helpu i adnabod plant sydd â risg o ddatblygu cyflwr llygad cyffredin iawn.

Mae golwg byr, neu fyopia, fel arfer yn datblygu yn ystod plentyndod ac ystyrir ei fod yn effeithio ar un ym mhob tri pherson yn y DU.

Mae'r cyflwr - sy'n cynyddu o ran nifer yr achosion yn fyd-eang - yn digwydd pan mae'r llygad yn tyfu'n rhy hir, sy'n golygu nad yw golau yn canolbwyntio ar y retina sy'n sensitif i oleuni, gan achosi i wrthrychau pell ymddangos yn aneglur.

Caiff myopia ei ganfod yn hawdd gyda phrawf llygad a'i gywiro gyda sbectol neu lensys cyffwrdd, ond mae'n cynyddu risg o anhwylderau'r llygaid, megis glawcoma, cataractau a newidiadau dirywiol i'r retina, sy'n peri mwy o bryder.

Ni all triniaethau presennol atal bodolaeth myopia ond gall arafu ei ddatblygiad, sy'n golygu y gall brawf geneteg fod yn allweddol er mwyn caniatáu ymyrraeth gynnar.

Bu ymchwilwyr yn dadansoddi gwahaniaethau geneteg ymhlith dros 700,000 o unigolion, gan eu galluogi i bennu sgôr er mwyn rhagweld risg geneteg unigolyn o gael myopia.

Dywedodd yr Athro Jeremy Guggenheim, o Ysgol Optometreg a Gwyddorau'r Golwg Prifysgol Caerdydd, a gyd-arweiniodd yr astudiaeth, bod eu tîm bellach yn gallu nodi un ym mhob 10 o unigolion a oedd chwe gwaith yn fwy tebygol na'r cyfartaledd o ddatblygu golwg byr difrifol erbyn iddynt fod yn oedolion.

Dywedodd yr Athro Guggenheim: "Mae triniaethau ar gael i arafu datblygiad golwg byr. Byddai gwybod bod risg uchel gan blentyn yn helpu rhieni a chlinigwyr i benderfynu p'un a ddylid dechrau triniaeth."

Dywedodd Cathy Williams, offthalmolegydd pediatrig o Ysgol Meddygaeth Bryste, a gyd-arweiniodd yr astudiaeth: "Gellir cynnal prawf geneteg i bobl o bob oed, felly gallai prawf fel hyn - ar gyfer risg uchel o fyopia - roi dechrau da i blant, sy'n debygol o fod â golwg byr, os caiff ei roi iddynt yn gynnar ac os oes triniaethau addas effeithiol ar gael."

Cynhaliwyd yr ymchwil drwy ddefnyddio data o Fanc Bio'r DU, sy'n astudiaeth bwysig i iechyd a lles 500,000 o bobl, ac mewn grŵp ar wahân o unigolion o Astudiaeth Hydredol Rhieni a Phlant Avon (ALSPAC), sy'n astudiaeth ar raddfa fawr o enedigaethau.

Yn y gorffennol, mae tîm Caerdydd a Bryste wedi dangos fod pob blwyddyn o addysg yn cynyddu'r risg o ddatblygu golwg byr.

Gyda lwc, gallai'r canfyddiadau diweddaraf, a gyhoeddwyd yn y cyfnodolyn JAMA Opthalmology, fod yn gam cyntaf ar y llwybr i gael prawf geneteg ar gyfer myopia difrifol.

Byddai angen gwneud gwaith pellach, megis dadansoddi sampl genetig ar raddfa hyd yn oed mwy, i roi'r prawf ar waith.

A pioneering report co-authored by Dr Maggie Woodhouse has provided further evidence that traditional eye screening in special schools is ineffective in detecting vision problems for children with learning disabilities. The research, which was funded by the vision charity See Ability, concluded that full eye examinations are a more effective method for detection.

The report aimed to present the findings of an opt-in, school-based eye care service for children attending special schools in England and use these findings to determine whether a vision screening programme would be appropriate for this population. Maggie and colleague Barbara Ryan have already published findings from a small scale study in Wales, but this latest and much larger project extended the survey to England, suggesting that the outcomes apply nation-wide.

Vision screening in the general childhood population improves the identification and correction of reduced vision and is implemented in many countries worldwide. However, there is a body of evidence that children with learning disabilities are significantly more likely to experience eye and vision problems than members of the general childhood population, and children with the most complex needs are likely to be taught in special schools.

The new report revealed that the provision of eye screening in special schools is inconsistent and it is questionable if such screening is suitable for children with complex needs, given that many cannot be assessed using established visual acuity tools. It was therefore recommended that the most effective way to detect problems is a routine full eye examination offered in school for all children attending a special schools.

Dr Woodhouse, who leads the award-winning Down’s syndrome Vision Unit at Cardiff University said: "This is the largest study of vision in children with special needs undertaken globally and demonstrates convincingly that vision screening is inappropriate for these vulnerable children. Vision services must be developed specifically for children with special needs, since they are much more likely to have eye and vision problems than typical children, but are much less able to access the eye care provision currently in place."

This study reports on service evaluation data from an opt-in school based eye care service provided by optometrists, orthoptists and dispensing opticians working with SeeAbility, a UK charity supporting people with learning disability and sight loss, across 11 special schools in England between 2013 and 2017.

Download the report.

Professor Marcela Votruba of the School of Optometry and Vision Sciences, has co-authored a research report which has revealed that eye disease patients now have more opportunity than ever to take part in NHS research studies.

According to the report, 76% of UK hospitals now offer patients the opportunity to take part in studies of eye disease to improve research and innovation in the field.

The aim of the report was to shine a light on the remarkable work of the National Institute for Health Research (NIHR), the research arm of the NHS, in promoting and fostering the need for a new wave of ophthalmic research.

Both non-commercial and commercial investment has meant that an average of 15,500 patients per year are now being offered innovative treatments for the common but life-changing diseases of glaucoma, age-related macular degeneration and diabetic retinopathy.

Currently, ophthalmology research in the NHS only receives 1% of the £2,025 million research spend in the UK, and yet it still delivers major growth in vision loss studies in the NHS’s research portfolio. The report thus points to the need for a long-term strategy and greater financial support in the field of eye health.

Professor Votruba is confident that these findings will highlight the vital importance of further funding for eye health research in the UK.

Marcela said: “Sight loss costs the UK economy upwards of £28 billion per year and is still not a research priority. This report demonstrates the need for a long -term strategy of investment and advocacy for eye research involving the entire government and non-governmental sectors. Ophthalmic research already delivers outstanding results which have helped countless numbers of people with vision problems. Further increasing ophthalmic research funding would help us deliver even greater results to combat vision issues and sight loss for even more people”.

The report was published in Eye, the scientific journal of The Royal College of Ophthalmologists, read the full paper.

Mae astudiaeth a arweiniwyd gan Brifysgol Caerdydd a Phrifysgol Bryste wedi dangos po fwyaf o amser y mae person yn ei dreulio mewn addysg, y mwyaf tebygol ydyw o ddatblygu golwg byr.

Mae’r ymchwil, sy’n cynnig tystiolaeth newydd fod amser sy’n cael ei dreulio mewn addysg yn ffactor risg achosol ar gyfer golwg byr (myopia), yn datgelu bod cynnydd o 0.27 dioptr mewn namau plygiant myopig am bob blwyddyn ychwanegol sy’n cael ei threulio mewn addysg. Awgryma hyn y byddai graddedigion prifysgol yn y DU, gyda 17 mlynedd mewn addysg, ar gyfartaledd un dioptr yn fwy myopig nag unigolyn a adawodd yr ysgol yn 16 oed gyda 12 mlynedd o addysg. Mae’r gwahaniaeth hwn mewn difrifoldeb myopia yn ddigon i gymylu’r golwg islaw’r safonau gyrru cyfreithiol.

Myopia, neu olwg byr, yw un o’r prif achosion o anabledd gweledol yn y byd. Mae nifer yr achosion yn cynyddu’n gyflym yn fyd-eang ac wedi cyrraedd lefelau epidemig mewn rhannau o Ddwyrain a De-ddwyrain Asia.

Ers dros ganrif, mae astudiaethau arsylwadol wedi gweld cysylltiadau rhwng addysg a myopia, ond nid oedd sicrwydd ynghylch a yw amser sy’n cael ei dreulio mewn addysg yn achosi myopia.

Er mwyn ymchwilio i b’un ai a yw amser sy’n cael ei dreulio mewn addysg yn ffactor risg achosol ar gyfer myopia, defnyddiodd yr ymchwilwyr ddull o’r enw ‘hap-samplu Mendelaidd’ (MR) i astudio tua 68,000 o gyfranogwyr o Fanc Bio’r DU.

Meddai'r Athro Jez Guggenheim o Ysgol Optometreg a Gwyddorau'r Golwg Prifysgol Caerdydd, a gyd-arweiniodd yr ymchwil: “Mae’r astudiaeth hon yn cynnig tystiolaeth newydd sy’n awgrymu bod addysg yn ffactor risg achosol ar gyfer myopia. Gyda’r cynnydd cyflym yn nifer yr achosion byd-eang o fyopia a’i gymhlethdodau sy’n bygwth y golwg, ynghyd â baich economaidd colli golwg, mae gan ganfyddiadau’r astudiaeth hon oblygiadau pwysig i arferion addysgol.

Nid yw’r dadansoddiadau presennol yn dangos sut yn union y gallai addysg effeithio ar olwg plant. Fodd bynnag, ceir tystiolaeth dda o hap-dreialon rheoledig sy’n dangos bod treulio mwy o amser yn yr awyr agored yn diogelu plant rhag datblygu myopia, felly gallai hyn fod yn rhan o’r esboniad. Mae gweithgareddau gwaith agos, fel darllen, wedi’u cysylltu â myopia, ond nid i’r un graddau â diffyg amser yn yr awyr agored.

Tan ein bod yn deall y cysylltiad rhwng addysg a myopia yn well, mae’r tîm ymchwil yn argymell i blant dreulio digon o amser yn yr awyr agored (gan eu hamddiffyn rhag yr haul, gan gynnwys het a sbectol haul pan fydd hi’n heulog iawn).

Mae’r ymchwil ‘Education and myopia: a Mendelian randomisation study’ wedi’i gyhoeddi yn BMJ.