Caffael Cyhoeddus ar ôl Brexit

Mae Gwerth am Arian (VfM) yn flaenoriaeth

Bydd Gwerth am Arian (VfM) yn parhau i fod y brif flaenoriaeth ar gyfer caffael cyhoeddus yn y DU ar ôl Brexit. Mae cynnydd wedi’i wneud gan y llywodraeth Geidwadol wrth gyflawni VfM dros y deng mlynedd diwethaf, yn enwedig drwy gyflwyno cytundebau fframwaith cenedlaethol sy'n manteisio ar arbedion prynu o raddfa ac yn lleihau costau gweinyddol.

Nod y Bil Caffael yw adeiladu ar y cynnydd hwn, gan bwysleisio pwysigrwydd arbedion ariannol drwy arferion prynu proffesiynol, effeithlonrwydd prosesau, a dulliau arloesol o feithrin cystadleuaeth, er enghraifft, ehangu'r defnydd o systemau prynu deinamig.

Dyfarniadau contract gwerth cymdeithasol

Ochr yn ochr â VfM, mae'r Bil yn cyfeirio at wneud y mwyaf o fudd cyhoeddus drwy gaffael. Mae hyn yn cynnwys ffyrdd newydd o asesu gwerth cymdeithasol mewn dyfarniadau contractau, clymu dyfarnu contractau mawr i gyflenwyr sydd â chynlluniau lleihau carbon a thalu is-gontractwyr yn brydlon, a chadw contractau islaw trothwy ar gyfer busnesau bach a chanolig a mentrau cymdeithasol. Mae'r agwedd olaf yn ddiddorol gan ei fod yn torri ag egwyddor y CE o beidio â gwahaniaethu wrth ddewis cyflenwyr ac yn symud y DU yn nes at fodel yr Unol Daleithiau o gadw rhai mathau o gontractau cyhoeddus ar gyfer busnesau bach a chanolig a chwmnïau dynodedig eraill.

Roedd tensiynau a chyfaddawdau’n bodoli rhwng VfM a gwneud y mwyaf o fudd cyhoeddus yn y drefn flaenorol, fodd bynnag, mae'n annhebygol y bydd y rhain yn diflannu gyda'r Bil Caffael.

Llwyfan digidol newydd

Er mwyn gwneud caffael yn fwy hygyrch a chyfeillgar i fusnesau, mae'r Bil yn cynnig creu un llwyfan digidol ar gyfer chwilio a gwneud cais am gyfleoedd contract ar-lein. Bydd rheol 'dweud wrthym unwaith' yn berthnasol lle gall cyflenwyr ddefnyddio eu manylion cofrestredig bob tro y byddant yn tendro a pheidio â gorfod ailgyflwyno'r un wybodaeth i wahanol gwsmeriaid sector cyhoeddus. Bydd 'trefn sylwi' sy'n rhoi gwybod i gyflenwyr am fwriadau caffael awdurdodau cyhoeddus yn y dyfodol hefyd yn cael ei chyflwyno.

Er y croesawir y rhain, nid yw'r camau hyn yn union newydd. Mae gan y DU lwyfannau digidol eisoes ar gyfer contractau cyhoeddus, er enghraifft, Contracts Finder a Sell2Wales. O dan trefn flaenorol y CE roedd cyflenwyr yn gallu defnyddio'r Ddogfen Gaffael Sengl Ewropeaidd (ESPD), sy'n debyg i'r rheol 'dweud wrthym unwaith'. Roedd cyflenwyr hefyd yn gallu cael gwybod am fwriadau caffael awdurdodau cyhoeddus yn y dyfodol drwy Hysbysiadau Gwybodaeth Blaenorol (PINs), sy'n cael eu cyhoeddi ar lwyfannau digidol cenedlaethol a'r CE.

Uniondeb Cyflenwyr

Mae'r Bil Caffael yn cymryd safiad pendant ynghylch uniondeb cyflenwyr. Mae'n caniatáu gwahardd cyflenwyr y mae eu perfformiad yn is na’r disgwyl neu sy'n euog o gamymddwyn. Gellir rhoi cyflenwyr sy'n camymddwyn ar restr gwahardd am hyd at bum mlynedd. Roedd Gweinidogion y Llywodraeth yn gallu gwahardd perfformwyr gwael a chwmnïau sydd wedi'u cyfaddawdu’n foesegol yn y gorffennol, ond mae'r Bil yn ffurfioli'r pŵer hwn.

Mae hefyd yn caniatáu i gwmnïau gael eu gwahardd rhag contractio cyhoeddus yn y DU ar sail diogelwch cenedlaethol neu os ydynt yn rhan o unrhyw gam-drin hawliau dynol. Mewn ymateb i'r broblem ynghylch dyfarnu contractau offer amddiffynnol personol (PPE) yn ystod pandemig COVID-19, mae'r Bil yn sefydlu proses gystadleuaeth newydd ar gyfer caffaeliadau brys.

Fframwaith Cyffredin Caffael Cyhoeddus

Er bod y Bil yn berthnasol i awdurdodau contractio yng Nghymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon, mae Llywodraeth yr Alban wedi penderfynu cynnal ei fframwaith cyfreithiol ei hun ar gaffael yn seiliedig ar gyfraith sy'n deillio o gyfraith y CE. Er mwyn darparu ar gyfer gwahaniaeth polisi ar draws y pedair gwlad, mae'r Fframwaith Cyffredin Caffael Cyhoeddus ar waith i alluogi marchnad fewnol y DU i weithredu, gan sicrhau y gall y DU ymrwymo i gytundebau masnach newydd a chydymffurfio â'i rhwymedigaethau rhyngwladol presennol ar fasnach rydd.

Nid yw'r Bil Caffael yn newid ymrwymiadau'r DU o dan Gytundeb Caffael y Llywodraeth (GPA) Sefydliad Masnach y Byd (WTO). Rhaid i gyflenwyr o lofnodwyr GPA eraill ', gan gynnwys yr UE, yr UD, Canada, Awstralia, a Seland Newydd, gael eu trin yr un fath â chyflenwyr domestig ar gyfer contractau uwchlaw'r trothwy (amddiffyn a chaffael gofal iechyd clinigol yn cael eu heithrio).

Mae'r DU hefyd yn destun i’w Chytundeb Masnach a Cydweithredu (TCA) gyda'r UE, sy'n nodi triniaeth gyfartal i gyflenwyr yr UE sydd wedi'u lleoli yn y DU ar gyfer contractau llywodraeth uwchlaw'r trothwy ac islaw'r trothwy. Mae'r rhain yn gytundebau dwyochrog a bydd cyflenwyr y DU yn mwynhau mynediad cyfatebol i farchnadoedd caffael cyhoeddus ledled yr UE ac mewn gwledydd llofnodwyr GPA.