Sut oedd ein hynafiaid canoloesol yn byw?

Bydd archeolegydd o Brifysgol Caerdydd yn arwain ymchwil archeolegol mewn prosiect sy’n torri tir newydd gan Ymddiriedolaeth Leverhulme, gan gyfuno tystiolaeth archaeolegol a hanesyddol.

Nod Dr Ben Jervis o’r Ysgol Hanes, Archaeoleg a Chrefydd a Dr Chris Briggs o Gyfadran Hanes Prifysgol Caergrawnt, fydd torri tir newydd yn yr astudiaeth sydd ar raddfa eang.

Bydd Safonau byw a diwylliant materol mewn cartrefi gwledig yn Lloegr, 1300-1600 yn taflu goleuni newydd ar safonau byw, beth oeddent yn ei fwyta, a’r systemau oedd yn dynodi gwerth ymysg pobl canoloesol. Caiff hyn ei wneud drwy integreiddio tystiolaeth newydd o feysydd archaeolegol a hanesyddol yn yr astudiaeth gyntaf o'i math.

Bydd y prosiect £319,000 yn casglu ac yn dadansoddi tystiolaeth archeolegol a hanesyddol newydd i fynd i'r afael â thri chwestiwn ymchwil craidd:

• Pa nwyddau oedd gan bobl gyffredin yng nghefn gwlad?
• I ba raddau ac ym mha ffyrdd y gwnaeth nifer, math a gwerth yr eiddo hyn amrywio dros amser a lleoliad?
• Pa mor wahanol oedd eiddo’r gwerinwyr o’i gymharu ag eiddo’r uchelwyr aristocrataidd a phobl y dref?

Bydd y prosiect yn astudio gwrthrychau o gloddiadau archeolegol a’r rhai y mae’r cyhoedd o siroedd penodol ledled Lloegr wedi dod ar eu traws a rhoi gwybod i’r Cynllun Hynafiaethau Symudol amdanynt. Mae'r rhain yn cynnwys eitemau amrywiol fel potiau coginio, gemwaith ac offer amaethyddol.

Drwy gyfuno’r broses o astudio’r gwrthrychau hyn ac astudio cofnodion hanesyddol, bydd modd deall y berthynas rhwng effaith newidiadau cymdeithasol fel y Pla Du ar safonau byw, cyfoeth materol a chanfyddiadau canoloesol o werth.

Cofnodion cymharol anhysbys gan swyddog brenhinol canoloesol, y siedwr, yn yr Archifau Cenedlaethol, yw’r ffynonellau hanesyddol ysgrifenedig pwysicaf a gaiff eu defnyddio.

Un o ddyletswyddau’r siedwr oedd gweithredu'r hawl brenhinol i gymryd tiroedd, nwyddau ac eiddo troseddwyr (gan gynnwys mewn achosion o hunanladdiad), ffoaduriaid a herwyr. Mae’r rhestrau a luniwyd yn sgil hynny o nwyddau ac eiddo personol a gafodd eu cymryd gan y Goron, yn gofnod pwysig o eiddo personol. Mae’r rhain yn cynnwys da byw a bwyd ar eu cyfer, yn ogystal â’r hyn a fyddai’n cyfateb i incwm gwario canoloesol - unrhyw gyfoeth personol presennol.

Dywedodd y Darlithydd mewn Archaeoleg, Dr Ben Jervis, sy'n arbenigo mewn archaeoleg canoloesol Prydain a dadansoddi serameg: "Rydym yn gynyddol ymwybodol o natur fasnachol cymdeithas ganoloesol. Bydd yr astudiaeth hon yn ein galluogi i ddeall y dewisiadau yr oedd pobl ganoloesol yn eu gwneud fel defnyddwyr drwy ofyn pa fathau o nwyddau oedd yn bwysig iddynt ac edrych ar yr hyn sy’n debyg neu’n annhebyg rhwng ‘diwylliant defnyddwyr’ canoloesol a modern.

“Yr hyn sy’n gwneud y prosiect hwn yn arbennig o bwysig yw’r dadansoddiad cyfunol o ddata hanesyddol ac archaeolegol. Mae hyn yn hanfodol er mwyn cael dealltwriaeth gynhwysfawr o ddatblygiadau mewn safonau byw canoloesol.”

Bydd y prosiect 36 mis yn dechrau yn hydref 2016.