Goresgyniadau morgrug yn arwain at golli rhywogaethau

Mae ymchwil newydd gan Brifysgol Caerdydd wedi mesur effaith goresgyniadau morgrug ar rywogaethau brodorol ar raddfa fyd-eang am y tro cyntaf - gan ddarganfod y gall cyflwyno morgrug ymledol i amgylcheddau newydd leihau nifer y rhywogaethau gan 53% drwy gystadlu ac ysglyfaethu.

Er gwaethaf y rôl bwysig y mae morgrug yn ei chwarae wrth helpu i gynnal ecosystemau sefydlog, mae rhai rhywogaethau o forgrug wedi cael eu cludo gan bobl yn fyd-eang a gallant achosi problemau mawr, gan gyfrannu at ddifodiant rhai rhywogaethau o anifeiliaid hyd yn oed.

Mae cyflwyno rhywogaethau morgrug goresgynnol i gynefinoedd ledled y byd trwy weithgareddau dynol, fel masnach ryngwladol, wedi arwain at forgrug anfrodorol yn sefydlu cytrefi mewn cynefinoedd amrywiol ledled y byd. Mae'r rhan fwyaf o ymchwil sy'n astudio'r poblogaethau hyn yn dangos y gall morgrug ymledol leihau amrywiaeth rhywogaethau brodorol, trwy ysglyfaethu a chystadlu yn ôl pob tebyg.

Mae gan forgrug goresgynnol addasiadau sy'n eu galluogi i ddominyddu'r rhan fwyaf o rywogaethau morgrug brodorol. Mae hyn yn cynnwys gallu bwyta diet eang a chyffredinol, yn ogystal â ffurfio uwch-drefedigaethau - nythod rhyng-gysylltiedig sy'n cynnwys breninesau lluosog ac sy'n gallu lledaenu dros ardaloedd mawr.

Dywedodd Dr Maximillian Tercel, Ysgol Biowyddorau Prifysgol Caerdydd: “Mae morgrug yn bryfed cymdeithasol pwysig yn ecolegol, gan helpu i gynnal swyddogaethau ecosystem allweddol. Maent yn cymryd rhan mewn ystod eang o ryngweithiadau rhywogaethau, megis gweithredu fel ysglyfaethwyr, parasitiaid, llysysyddion, granivores, ysglyfaeth, cydfuddiolwyr a gwesteiwyr, ar draws bron pob amgylchedd daearol a phob cyfandir ac eithrio Antarctica.

“Ond mae hyn yn golygu, trwy gludo pobl ledled y byd, ein bod wedi cyflwyno gwahanol rywogaethau estron o forgrug i ardaloedd newydd — gall hyn achosi llawer o broblemau i ecosystemau a bioamrywiaeth yn yr ardal honno. Yn gyffredinol, disgwylir i forgrug ymledol ostwng amrywiaeth rhywogaethau brodorol trwy ysglyfaethu a chystadleuaeth.

“Fodd bynnag, mae astudiaethau achos yn dangos y gallai effaith morgrug ymledol amrywio gan ddibynnu ar ble maen nhw'n ymosod a rhwng gwahanol grwpiau o anifeiliaid. Er enghraifft, gallai adar ymateb yn wael i forgrug ymledol ond efallai na fydd mamaliaid neu rai grwpiau o bryfed yn ymateb cynddrwg - ond nid yw hyn wedi'i fesur tan nawr. Mae'n ymddangos bod goresgyniadau morgrug yn elfen bwysig iawn i'w hystyried wrth geisio gwarchod bioamrywiaeth frodorol mewn sawl ardal ledled y byd, felly ein nod oedd amcangyfrif effaith morgrug goresgynnol ar fioamrywiaeth gymunedol anifeiliaid am y tro cyntaf.”

Tynnodd yr ymchwilwyr ddata o 46 o erthyglau a gyhoeddwyd yn ymchwilio i ymatebion anifeiliaid i oresgyniad morgrug mewn ardaloedd lle nad oedd straen eraill yn effeithio arnynt, megis aflonyddwch dynol. Roeddent yn canolbwyntio ar yr effeithiau ar helaethrwydd a chyfoeth rhywogaethau yn y lleoliadau hynny ar ôl goresgyniadau morgrug.

Cyfrifodd gwyddonwyr Caerdydd fod ymosodiad morgrug yn lleihau cyfanswm yr unigolion sy'n anifeiliaid yn y lleoliad hwnnw gan 42% ac yn lleihau nifer y rhywogaethau gan 53% ar gyfartaledd.

“Mae hyn yn ostyngiad enfawr yn amrywiaeth cymunedau anifeiliaid ac mae'n awgrymu y gall morgrug goresgynnol achosi problemau difrifol i iechyd ecosystemau y maent yn ymosod arnynt.

“Mae'r canfyddiadau hyn yn dangos bod angen i ni wella prosesau atal rhyngwladol, systemau canfod cynnar, a strategaethau rheoli wedi'u cynllunio'n dda ar gyfer morgrug goresgynnol,” ychwanegodd Dr Tercel.

Mae'r ymchwil, Non-native ants drive dramatic declines in animal community diversity: A meta-analysis, wedi ei chyhoeddi yn Insect Conservation and Diversity.