Y Ddaear yn troi’n wyrdd

Mae astudiaeth newydd wedi awgrymu bod y planhigion cyntaf wedi dechrau ymgartrefu ar y blaned oddeutu 500 miliwn o flynyddoedd yn ôl, ac yn llawer cynt nag a awgrymwyd yn flaenorol gan y cofnod ffosil.

Ni fyddai unrhyw fywyd wedi bod ar gyfandiroedd y byd ag eithrio microbau yn ystod pedwar biliwn mlynedd cyntaf y Ddaear.
Newidiodd hyn i gyd gyda tharddiad planhigion tir oddi ar eu perthnasau yng ngwehilion y pyllau, gan wyrddu'r cyfandiroedd a chreu cynefinoedd y byddai anifeiliaid yn eu goresgyn yn ddiweddarach.

Mae amseriad y bennod hon wedi bod yn seiliedig yn flaenorol ar y planhigion ffosil hynaf, a gedwir mewn creigiau tua 420 miliwn o flynyddoedd oed, er bod sborau - eu hunedau atgenhedlu - wedi'u canfod mewn creigiau hŷn.

Mae ymchwil newydd sy'n cynnwys ymchwilwyr ym Mhrifysgol Caerdydd ac a gyhoeddwyd yng nghyfnodolyn Proceedings of the National Academy of Sciences yn dangos bod y rhain wedi digwydd oddeutu wyth deg miliwn o flynyddoedd yn gynharach.

Mae'r canfyddiad hwn yn bwysig oherwydd cyfraniad hollbwysig planhigion at hindreulio cemegol creigiau cyfandirol, proses allweddol yn y cylch carbon sydd wedi bod yn rheoleiddio awyrgylch a hinsawdd y Ddaear dros filiynau o flynyddoedd.

Esboniodd cyd-awdur arweiniol yr astudiaeth Dr Jennifer Morris, o Ysgol Gwyddorau’r Daear a’r Amgylchedd: "Arweiniodd lledaeniad planhigion byd-eang a'u haddasiadau i fywyd ar dir yn ystod y cyfnod Ffanerosöig at gynnydd mewn cyfraddau hindreulio cyfandirol. Yn y pen draw arweiniodd hyn at ostyngiad dramatig yn lefelau’r nwyon tŷ gwydr yn yr atmosffer.

"Mae ymdrechion blaenorol i fodelu'r newidiadau hyn yn yr atmosffer wedi derbyn a chredu’r cofnod ffosil planhigion fel ag y maent - ond mae ein hymchwil yn dangos bod yr oedrannau ffosil hyn wedi rhoi amcangyfrif rhy isel o amseriad esblygiad planhigion tir.
Gallai tarddiad cynharach ar gyfer planhigion tir felly olygu bod y lefelau nwyon tŷ gwydr yn yr atmosffer ar hyn o bryd wedi'u hamcangyfrif yn rhy isel ac felly mae angen diwygio'r modelau hyn."

Cafodd y tîm eu canlyniadau drwy ddefnyddio methodoleg 'cloc moleciwlaidd', a ddefnyddiodd dystiolaeth ar baratoi genetig rhywogaethau byw i sefydlu amserlen esblygiadol a allai lenwi'r bylchau yn y cofnod ffosil.
Mae'r canlyniadau newydd nawr yn dangos bod y planhigion tir cyntaf yn fyw yng nghanol y cyfnod Cambrian, adeg pan ymddangosodd yr anifeiliaid daearol cyntaf a hysbys.