Dull gwell o frwydro yn erbyn canser ym maes peirianneg celloedd-T

Mae ymchwilwyr ym Mhrifysgol Caerdydd wedi canfod ffordd o hybu gallu celloedd-T y system imiwnedd i ddinistrio celloedd canser, gan gynnig gobaith newydd yn y frwydr yn erbyn ystod eang o ganserau.

Gan ddefnyddio CRISPR i olygu genomau, aeth y tîm gam ymhellach wrth ddefnyddio peirianneg enetig ar gyfer celloedd-T, drwy gael gwared ar eu derbynyddion penodol nad ydynt yn adnabod celloedd canser, a'u disodli gyda rhai a fyddai'n adnabod y celloedd hynny a’u dinistrio.

Yn ôl Dr Mateusz Legut o Brifysgol Caerdydd, a arweiniodd yr astudiaeth wrth gynnal ymchwil – a ariannwyd gan Ymchwil Canser y DU – yn labordy’r Athro Andrew Sewell: “Hyd yn hyn, roedd gan gelloedd-T y defnyddiwyd peirianneg eneteg arnynt i’w galluogi i frwydro yn erbyn canser, ddau fath o dderbynyddion – un therapiwtig a ychwanegwyd yn y labordy, a’r un oedd yn bodoli’n naturiol ynddynt eisoes. Gan fod ‘lle’ yn brin mewn cell ar gyfer derbynyddion, mae’n rhaid i’r rhai sy’n benodol ar gyfer brwydro canser gystadlu gyda derbynyddion y gell ei hun, i roi eu swyddogaeth ar waith. Yn amlach na pheidio, derbynyddion y gell ei hun yw enillwyr y gystadleuaeth honno, a phrin iawn yw’r ‘lle’ a adewir ar gyfer y derbynyddion newydd a gyflwynir i frwydro canser. O ganlyniad, nid yw’r dechnoleg bresennol yn gwireddu ei photensial llawn i ddinistrio canser.

“Yn y celloedd-T a grëwyd gennym drwy gyfrwng dull golygu genom, nid oes unrhyw un o’u derbynyddion celloedd-T eu hunain ar ôl ynddynt, ac felly’r unig dderbynnydd y gallant eu defnyddio yw’r un sy’n benodol ar gyfer brwydro canser. O ganlyniad, gall y celloedd hyn fod fil gwaith yn well wrth weld a lladd canser na’r celloedd a baratowyd gan ddefnyddio'r dull presennol.”

Mae celloedd-T yn rhan o'r system imiwnedd sydd fel arfer yn ein helpu i frwydro yn erbyn heintiau bacteriol a firaol, fel feirws y ffliw. Yn ogystal, mae gan rai celloedd-T y gallu i ymosod ar gelloedd canser. Mae cynyddu a harneisio gweithgarwch gwrth-ganser celloedd-T y corff ei hun wedi arwain at datblygu imiwnotherapïau – fel y'i gelwir – sydd bellach yn trawsnewid maes triniaeth canser ac hyd yn oed yn cynnig gobaith i gleifion sydd wrth gam terfynol y clefyd.

Ym marn y tîm, o fewn amser bydd gwelliannau newydd mewn technoleg golygu genynnau yn peri chwyldro ym maes imiwnotherapi canser, gan wneud y triniaethau – na welwyd mo’u tebyg o’r blaen, o ran eu heffeithlonrwydd – yn gymwys ar gyfer carfan ehangach o gleifion sy’n dioddef o wahanol mathau o’r clefyd.

Ychwanegodd Yr Athro Oliver Ottmann, Pennaeth Haematoleg ym Mhrifysgol Caerdydd a chyd-arweinydd Canolfan Meddygaeth Canser Arbrofol Caerdydd (ECMC), sydd hefyd yn gyd-awdur ar yr astudiaeth: “Mae imiwnotherapi – y dull o harneisio celloedd heintrydd y corff ei hun – wedi tyfu i fod y driniaeth gryfaf a mwyaf addawol ar gyfer ystod o ganserau, ac yn un o’r adegau mwyaf cofiadwy o dorri tir newydd ym maes trin canser.

“Rwyf o’r farn y bydd ein dull gwell o greu celloedd-T yn benodol ar gyfer brwydro yn erbyn canser yn llywio cenhedlaeth newydd o dreialon clinigol, ac y caiff ei ddefnyddio gan ymchwilwyr mewn labordai i ddarganfod derbynyddion celloedd-T newydd sy’n benodol ar gyfer brwydro canser, a thargedau newydd ar gyfer therapi canser.”

Cafodd yr ymchwil ei chynnal mewn labordy ac nid yw wedi bod yn destun treialon clinigol hyd yma. Ymchwil Canser y DU a Wellcome wnaeth ariannu’r fenter.

Mae’r papur ‘CRISPR-mediated TCR replacement generates superior anticancer transgenic T-cells’ wedi’i gyhoeddi yng nghyfnodolyn Blood.