Ymchwilwyr yn cael eu cydnabod yng Ngwobrau Byd-eang IChemE 2023

Mae Gwobrau Sefydliad y Peirianwyr Cemegol (IChemE) yn cael eu cydnabod yn eang fel gwobrau peirianneg gemegol mwyaf mawreddog y byd.

Mae Dr Alberto Roldan Martinez, Uwch Ddarlithydd mewn Cemeg Gatalytig a Chyfrifiadurol yn rhan o Dîm Cemeg Gylchol UKRI (CircularChem) a enillodd y Wobr Cynaliadwyedd fawreddog, a chafodd tîm arall yn Sefydliad Catalysis Caerdydd ganmoliaeth uchel yn y Categori Prosiect Ymchwil.

Mae CircularChem yn dod â rhanddeiliaid ynghyd o'r byd academaidd, diwydiant, y llywodraeth, cyrff anllywodraethol a'r cyhoedd i drawsnewid diwydiant cemegol £32 biliwn y DU yn economi gylchol gynaliadwy.  Yn ogystal ag ennill y Wobr Cynaliadwyedd, roedd CircularChem hefyd yn rownd derfynol y categori Tîm.

Dywedodd Dr Roldan: “Mae’n anrhydedd i ni dderbyn y Wobr Cynaliadwyedd fawreddog gan IChemE, sy’n dyst i ymroddiad a dyfeisgarwch cyfunol tîm CircularChem a’n partneriaid gwerthfawr. Mae’r gydnabyddiaeth hon yn ein hysbrydoli i barhau i arloesi gyda datrysiadau cynaliadwy, ysgogi newid cadarnhaol, a meithrin economi gylchol ar gyfer dyfodol gwell a gwyrddach”.

Mae tîm CircularChem yn chwarae rhan flaenllaw wrth fynd i'r afael â'r heriau cenedlaethol a byd-eang o leihau allyriadau carbon. Nod y tîm  yw sicrhau diogelwch adnoddau nid yn unig o fewn y diwydiant cemegol ond hefyd mewn ystod ehangach o sectorau a chymunedau sy'n defnyddio, dosbarthu ac ailgylchu cynhyrchion cemegol. I gyflawni hyn, maent wedi datblygu map ffordd ar gyfer Economi Gylchol Cemegau sy'n cynnwys ymchwil ar dechnolegau galluogi, integreiddio prosesau, optimeiddio system gyfan, ac agweddau polisi, cymdeithas a chyllid.

Cafodd y tîm o Ganolfan Max-Planck-Caerdydd ar Hanfodion Catalysis Heterogenaidd (FUNCAT), a leolir yn Sefydliad Catalysis Caerdydd, ganmoliaeth uchel yn y Categori Prosiect Ymchwil.

Dywedodd prif awdur yr astudiaeth, Dr Richard Lewis, FUNCAT, sydd wedi’i leoli yn Sefydliad Catalysis Caerdydd: “Rydym wrth ein bodd bod ein gwaith wedi cael ei gydnabod gan IChemE am ei botensial i greu newid mawr i gemeg ocsideiddio diwydiannol. Mae ein technoleg yn dangos yn glir sut y gellir gwneud cynhyrchu cemegolion yn addas ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain trwy gydweithio academaidd a diwydiannol agos, gan sicrhau defnydd effeithlon o adnoddau cyfyngedig."

Mewn cydweithrediad â phartneriaid UBE Corporation a Phrifysgol Shanghai Jiao Tong, mae'r tîm wedi datblygu dull newydd sbon o greu cyclohexanone oxime - rhagflaenydd mawr i'r deunydd plastig Nylon-6.

Yn ddeunydd adeiladu allweddol a ddefnyddir yn y diwydiannau modurol, awyrennau, electronig, dillad a meddygol, disgwylir i 9M tunnell o Nylon-6 gael ei gynhyrchu yn flynyddol erbyn y flwyddyn 2024; mae hyn wedi sbarduno gwyddonwyr i chwilio am ffyrdd gwyrddach, mwy cynaliadwy o gynhyrchu cyclohecsanon ocsim.

Ar hyn o bryd, mae cyclohexanone oxime yn cael ei gynhyrchu'n ddiwydiannol trwy broses sy'n cynnwys hydrogen perocsid, amonia a'r catalydd titanosilicate-1. Mae angen crynhoi'r hydrogen perocsid, ei gludo ac yna ei wanhau cyn ei ddefnyddio mewn adwaith cemegol, gan wastraffu llawer iawn o egni i bob pwrpas.

Mae’r dechnoleg a ddatblygwyd gan dîm Caerdydd yn cynhyrchu hydrogen perocsid yn y fan a’r lle, sy’n cystadlu â pherfformiad y dull diwydiannol presennol, ac, am y tro cyntaf, mae wedi datgysylltu’r synthesis o gemegyn nwydd mawr o’r llwybr diwydiannol i hydrogen perocsid gan gyflawni gostyngiadau sylweddol mewn costau materol ac allyriadau nwyon tŷ gwydr.

Cynhaliwyd y seremoni wobrwyo ddiwedd mis Tachwedd, gan arddangos cyflawniadau sefydliadau a thimau ledled y byd sy'n dangos rhagoriaeth mewn peirianneg gemegol, biocemegol a phroses.