Gwella gallu’r ysgyfaint mewn plant sy’n cael eu geni yn gynnar

Mae prosiect ymchwil yng Nghaerdydd sy’n ceisio gwella gallu’r ysgyfaint mewn plant a anwyd yn gynnar, yn ehangu er mwyn targedu rhagor o gyfranogwyr.

Nod Bebe (Born Early Breathe Easy) yw gweld a ellir trin problemau â’r ysgyfaint sy’n gyffredin mewn babanod sy’n cael eu geni’n gynnar, mewn modd effeithiol.

Mae’r ymchwil ym Mhrifysgolion Caerdydd a Bangor yn astudio plant saith i 12 oed i ymchwilio i ba mor dda yw gallu eu hysgyfaint.

Mae dros 1,000 o gyfranogwyr a anwyd yn gynnar, yn ogystal â’r rhai a barodd y cyfnod beichiogrwydd llawn, yn cynnal profion anadlu gartref cyn cael ymchwiliadau mwy helaeth yn yr Ysbyty Plant, Ysbyty Athrofaol Cymru, yng Nghaerdydd.

Mae ymchwilwyr yn credu bod gan rai plant a anwyd cyn 34 wythnos anawsterau anadlu sydd naill ai heb eu canfod, neu’n sy’n cael eu camddiagnosio fel asthma.

Mae hyd at 200 o blant a anwyd yn gynnar ac y canfuwyd bod ganddynt allu ysgyfaint isel, yn cael gwahoddiad i ymuno â chynllun prawf ‘anadlydd’ (inhaler) 12 wythnos o hyd, ac maent yn cael dau neu dri o anadlyddion i’w cymryd bob dydd. Mae dau anadlydd yn cynnwys cyffur penodol yr un, tra bod y trydydd yn anadlydd ffug.

Mae rhai plant sy’n anadlu’n arferol – naill ai a anwyd yn gynnar neu ar ôl y tymor beichiogrwydd llawn – hefyd yn cymryd fel modd o reoli’r prosiect.

Ar ddiwedd y 12 wythnos, bydd y plant yn dychwelyd i’r ysbyty i ailadrodd y profion i weld a yw’r anadlwyr wedi gwella eu gallu i anadlu. Bydd nifer ohonynt hefyd wedi cael sgan MRI arbenigol o’u hysgyfaint ym Mhrifysgol Sheffield i ymchwilio ymhellach i allu eu hysgyfaint.

Mae rownd bellach o wahoddiadau i ymuno â’r astudiaeth yn cael eu hanfon at blant ar draws de, gorllewin a chanolbarth Cymru, y bu rhai ohonynt yn cymryd rhan mewn astudiaeth holiadur blaenorol o’r enw RHiNO (Respiratory Health in Newborns), a anfonwyd at 26,000 o deuluoedd yn 2013.

Un o’r rhai sydd wedi cymryd rhan yw Tom Stevens o Gaerdydd, sy’n naw mlwydd oed. Cafodd Tom ei eni’n eithriadol o gynnar – ar ôl 24 wythnos – a threuliodd bedwar mis yn yr uned newyddenedigol yn yr ysbyty cyn mynd adref ychydig ddyddiau cyn y dylai fod wedi cael ei eni.

Roedd ar Tom angen llawdriniaeth ar ei galon a’i lygaid a llawdriniaeth dorgest, a threuliodd chwe wythnos arall yn yr ysbyty o ganlyniad i broblemau anadlu.

Mae'n dal i cael gofal gan staff Ysbyty Athrofaol Cymru ar gyfer ei broblemau anadlu.

Yn ôl ei fam, Justine: “Heb os nac oni bai, heb ofal ardderchog y nyrsys a’r meddygon, ni fyddai Tom yma heddiw.

“Anfonwyd y wybodaeth am astudiaeth Bebe atom, ac roeddwn i a Tom o’r farn ei bod yn bwysig gwirfoddoli i gymryd rhan yn yr ymchwil gan mai canran fach yn unig o blant sy’n gymwys i gymryd rhan. Rydym yn gobeithio bydd canfyddiadau'r astudiaeth o fudd i fabanod eraill a anwyd yn gynnar, a’u teuluoedd.”

Yn ôl yr Athro Sailesh Kotecha, sy’n arwain yr ymchwil: “Does dim amheuaeth bod llawer o fabanod a anwyd yn gynnar yn datblygu clefyd yr ysgyfaint wrth iddynt dyfu’n hŷn, ond nid yw'n glir pam mae plant a anwyd yn gynnar yn datblygu clefyd yr ysgyfaint. Yn anffodus, nid ydym yn gwybod sut i drin clefyd yr ysgyfaint ymhlith y plant hyn.

“Ein hastudiaeth ni yw’r un fwyaf yn y byd o bell ffordd a’i nod yw deall pam mae’r plant hyn yn datblygu clefyd yr ysgyfaint. Mae hefyd yn fodd o weld pa anadlwyr yw’r rhai gorau i'w defnyddio ar gyfer clefyd yr ysgyfaint ymhlith plant a anwyd yn gynnar.”