Academyddion yn nodi heriau ariannol i'r sector Addysg Uwch (AU) yng Nghymru o ganlyniad i Covid-19

Mae prifysgolion Cymru’n wynebu bygythiad difrifol i’w sefyllfa ariannol oherwydd argyfwng Covid-19, yn ôl dadansoddiad Canolfan Llywodraethiant Cymru.

Mae'r adroddiad gan Cian Siôn, ymchwilydd ar raglen Dadansoddi Cyllid Cymru, yn rhagfynegi y gallai’r sector golli unrhyw beth rhwng £100m a £140m yn 2020-21 o incwm ffioedd yn unig, o ystyried y cwymp disgwyliedig o ran niferoedd y myfyrwyr rhyngwladol a gaiff eu recriwtio a nifer y myfyrwyr cartref sy'n ymrestru.

Mae’r adroddiad yn dadansoddi iechyd ariannol y sector Addysg Uwch yn gyffredinol, ac yn canfod bod £892 miliwn (54.7%) o incwm prifysgolion Cymru yn dod o ffioedd dysgu, o gymharu â 50.2% ar draws y Deyrnas Gyfunol.

Dywedodd Cian Siôn: “Mae’r pwysau ar recriwtio myfyrwyr oherwydd pandemig Covid-19 yn cynrychioli bygythiad ariannol difrifol i’r sector Addysg Uwch yng Nghymru. Mae sawl arolwg yn awgrymu y bydd gostyngiad cyflym yn nifer y myfyrwyr rhyngwladol a chartref fydd yn ymrestru ym mis Medi.

"Roedd sefydliadau Cymreig eisoes mewn sefyllfa ariannol gymharol wannach cyn yr argyfwng, felly bydd hwn yn ergyd a gaiff ei deimlo’n waeth yma.”

Datgelir hefyd yn yr adroddiad bwysigrwydd cymharol y sector i economi Cymru o gymharu â Lloegr neu’r DG, gyda phrifysgolion yn cynnig 17,300 o swyddi amser llawn Cymreig, ac yn cyfrannu 4.8% o Werth Ychwanegol Gros (GVA) sydd i’w gyfrif am 32.5% o wariant y wlad ar Ymchwil a Datblygu (R&D). Darganfu gwaith ymchwil blaenorol gan raglen Dadansoddi Cyllid Cymru bod cynyddu'r gwariant ar Ymchwil a Datblygu yng Nghymru yn hanfodol er mwyn gwella perfformiad economaidd y wlad.

Yn ôl ymchwilwyr, gall mesurau ymateb economaidd cyffredinol Llywodraeth y DG helpu sefydliadau sy’n wynebu diffyg ariannu sydyn. Ond, maent hefyd yn nodi bod dibyniaeth y sector ar incwm ffioedd rhaglenni aml-flynyddol yn golygu y bydd effeithiau cael llai o fyfyrwyr ym mis Medi i’w teimlo am flynyddoedd i ddod yn ôl pob tebyg. Oni bai y ceir rhagor o gymorth gan y llywodraeth, gallai heriau gweithredol arwain yn y pen draw at golli swyddi a’r sector yn crebachu yng Nghymru.

Yn ôl y dadansoddiad, Prifysgol Caerdydd, Prifysgol Metropolitan Caerdydd a Phrifysgol Bangor yw’r tri sefydliad sydd â'r mwyaf i’w golli o bosibl pe byddai cwymp yn nifer y myfyrwyr rhyngwladol. Prifysgol Glyndŵr, Prifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant a Phrifysgol Metropolitan Caerdydd yw’r tri sefydliad sydd â’r mwyaf i'w golli o bosibl pe byddai cwymp yn nifer y myfyrwyr “cartref”.

Ychwanegodd Cian Siôn: "Bydd llywodraethau yng Nghaerdydd a San Steffan yn ystyried yn ofalus pa sectorau sydd angen cefnogaeth ychwanegol mwyaf brys er mwyn gwrthsefyll effeithiau’r pandemig.

"Gobeithiwn y bydd y canfyddiadau hyn yn egluro pwysigrwydd y sector Addysg Uwch i economi Cymru a heb ryw fath o becyn cymorth wedi ei deilwra, gallai’r rhan fwyaf o brifysgolion yng Nghymru wynebu bygythiad ariannol difrifol."