Sgwrs gyda’n Cynfyfyriwr: Dr Alan Eric Thomas, MBBCh (1944), MRCS, LRCP

Mae Alan, sy’n cael ei adnabod fel Eric, wedi ymddeol ac yn ddiweddar dathlodd ei ben-blwydd yn 100 oed drwy ymweld â’i gyn-feddygfa yn Sir Gaerfyrddin ble cyfarfu â rhai o’i gyn-gleifion.

Erbyn hyn mae diwrnod arferol yn cynnwys darllen ac ymlacio, meddai Eric. Fodd bynnag, cyn iddo ymddeol, treuliodd Eric 40 mlynedd mewn practis cyffredinol Meddai Eric: “Ar ôl yr Ail Ryfel Byd, roeddhi’n anodd dod o hyd i bractis. Ond o’r diwedd deuthum o hyd i un ar arfordir Sir Gaerfyrddin (Cydweli a Phorth Tywyn) a threuliais 16 o flynyddoedd hapus yno gyda’m gwraig, fy mhlant, y ceffyl a’r ci. Roeddem yn byw 300m o draeth hir a choedwig Pen-bre.

Pan symudodd fy mhartner gwaith, fe’m gadawyd â phractis mawr a dim cefnogaeth. Ynystod y nosweithiau ac ar benwythnosau, roeddwn ar alwad o gartref. Fy ngwraig oedd fy nerbynydd di-dâl, yn derbyn galwadau, a doedd dim ffonau symudol na hyd yn oed peiriannau galw yn y 60au. Ar ôl bod ar alwad bob dydd am flwyddyn, penderfynais symud i bractis yn Bishopsworth, Bryste ble roedd gwasanaeth newydd: gwasanaeth dirprwyo meddygon.

Roedd fy nghleifion newydd yn ystad ymylol Hartcliffe yn wahanol iawn i’r rhai yn y practis gwledig yng Nghymru. Roedd nifer ohonynt yn gweithio i Wills Tobacco, ble roedd y gweithwyr yn cael sigaréts am ddim fel un o fanteision y swydd. Yn 1974, gwnaethant adeiladu’r ffatri sigaréts fwyaf yn Ewrop yn Hartcliffe.”

Dewisodd Eric astudio ym Mhrifysgol Caerdydd, gan fod ei deulu yn byw yng Nghaerffili, felly taith 20 munud ar y trên oedd hi. Roedd enw da i’r lle hefyd. Mae Eric yn cofio bod ei amser yng Nghaerdydd yn waith caled. Dywed: “Fy hoff atgof yw gweld y postmon yn galw yn y ty â llythyr yn dweud wrthyf fy mod wedi llwyddo yn yr arholiadau terfynol.’

Mae Eric yn cofio bod yn fyfyriwr yng Nghaerdydd yn ystod y rhyfel: “Roedd yn rhaid i ni fynd i sefyll yr arholiadau yn Llundain - Tavistock Square, rwy’n meddwl. Yn ystod yr arholiad gwnaethom glywed sŵn bomiau buzz yn agosáu ac roedd yn rhaid i bawb neidio o dan y byrddau. Ar ôl i’r helynt ddod i ben dywedodd y goruchwyliwr arholiadau fel jôc, ‘peidiwch â meddwl bod hyn yn mynd i’ch pasio chi!’

Ar ôl graddio, treuliodd Eric chwe mis yn gweithio fel llawfeddyg tŷ yn Ysbyty Milwrol yr Eglwys Newydd. Meddai Eric: ”Golygai’r gwaith ein bod yn aros i’r confoiau ddod ar y trên o’r parthau rhyfel ac yna’u trin. Roedd Prydeinwyr ac Almaenwyr yno. Rwy’n cofio i ni wneud nifer o drallwysiadau gwaed, a thynnais ambell fwled o’u cyrff.

Ar ôl chwe mis, cefais fy ngalw i’r rhyfel ac ar un diwrnod oer ym mis Ionawr, euthum ar long P&O Strathnaver o Southampton drwy Gamlas Suez i Mumbai/Bombay, yna ar drên i Calcutta. Roeddwn wedi fy lleoli mewn ysbyty 100 milltir o Calcutta (Ranchi) i ddechrau, yna cefais fy anfon i Midnapore yng ngorllewin Bengal.

Dyma fersiwn fyrrach o'r erthygl lawn oedd yn rhifyn 31 o ReMEDy.

Darllenwch yr erthygl lawn